„Ocalały” to ktoś, kto uniknął śmierci, zniszczenia lub innych nieszczęść. W języku polskim termin ten często łączy się z Holocaustem i oznacza osobę, która przeżyła zagładę. W dyskursie związanym z ochroną życia poczętego można z kolei spotkać się z określeniem „ocaleniec”. Wskazuje ono na dziecko, któremu zgrażała aborcja lub na człowieka, który w wyniku aborcji stracił brata lub siostrę. W obu wypadkach osoby te przez całe życie mogą doświadczać pewnych negatywnych skutków.
Ludzie mający za sobą traumatyczne doświadczenia nieraz przez lata borykają z różnego rodzaju problemami. Nierzadko muszą korzystać z pomocy specjalistów. Podobnie jest z osobami ocalonymi od aborcji, choć zdaje się, że ta świadomość do szerokiego grona odbiorców przedziera się dosyć powoli. Jednak badania naukowe, a nade wszystko doświadczenie wielu psychoterapeutów pokazują, że ocaleńcy doświadczają w życiu pewnych charakterystycznych trudności.
Co może świadczyć o tym, że ktoś zmaga się z syndromem ocaleńca? U dzieci może to objawiać się m.in przez powtarzające się, niepokojące sny lub fantazje, w których część osób ginie, a część przeżywa. Problem ten może być również obecny w pracach dziecka, np. na rysunkach. Nie zawsze w centrum tych wytworów muszą być ludzie, czasami pewne problemy skrywają się pod wizerunkami zwierząt lub innymi ważnymi dla dziecka obiektami.
U osób dorosłych pojawiają się niekiedy objawy, które na pierwszy rzut oka trudno połączyć z doświadczeniem aborcji. Poniżej przytoczono fragment wywiadu z Agnieszką Porzezińską, w którym dziennikarka omawia najczęstsze konsekwencje z tym związane:
Człowiek, który miał się nie urodzić, doświadczył niepewności swojej egzystencji jako osoba, jako konkretna dziewczynka czy chłopiec. Zachwiane poczucie bezpieczeństwa, niepewność, co do tego, czy ma prawo żyć oraz kim jest w swojej kobiecości czy męskości, wreszcie nadmierna wdzięczność i lojalność, czasem nawet niemożność odejścia od rodziców i rozpoczęcia własnego życia, mieszająca się z dogłębnym poczuciem osamotnienia i nieumiejętnością tworzenia ciepłych, pełnych zaufania więzi, za którymi przecież się tęskni. Człowiek wybrany do życia spośród innego rodzeństwa przeżywa bardzo często poczucie winy z powodu tego, że żyje, z powodu tego, jak żyje. Ma poczucie winy i czuje się odpowiedzialny, gdy jego bliscy przeżywają trudne sytuacje.
Ocaleniec ma poczucie, że musi zasługiwać na życie, które zostało mu darowane. Ktoś nie przeżył, więc on musi uczynić zadość; musi być dobry, wręcz perfekcyjny, uległy wobec innych, potulny. Bardzo się stara być szczęśliwy, a i tak pozostaje smutny, niespełniony, ma poczucie bezsensu życia. Istnieje jeszcze wiele innych objawów syndromu ocaleńca, wymieniłam tylko część z nich. Chcę jeszcze dodać — wydaje mi się to ważne — że wiele osób ocalonych podświadomie boi się uwolnienia, zdrowia, bo boi się odpowiedzialności za własne życie, konsekwencji własnych decyzji. Te osoby chowają się za poczuciem niemocy, często przerywają terapię czy inną pomoc, mają swoiste zyski wtórne z bycia ocaleńcami i nie do końca chcą pozbyć się tej etykiety, która pozwala im winą za swoje kłopoty obarczać rodziców.
Aborcja związana jest z głębokim zranieniem człowieczeństwa, jej skutki oddziałują na społeczeństwo, mogą przenikać z pokolenia na pokolenie; w każdej rodzinie dotkniętej tym dramatem może pojawić się inny zespół objawów psychicznych, somatycznych czy duchowych. Skutki aborcji odciskają ogromne piętno na relacjach rodzinnych. Rodzice abortowanych dzieci również doświadczają wielu wewnętrznych konfliktów, które muszą rzucać cień na pozostałych członków rodziny. Temat tabu, jakim pozostaje aborcja w rodzinie, od początku, po cichu i niezuważenie degraduje to, co mogłoby być piękne, trwałe, dające szczęście. Bardzo ważne jest zatem, by uczciwie przyjrzeć się sobie, zajrzeć w głąb i spróbować odpowiedzieć na nieraz bolesne pytania. Będzie to pierwszy krok do uzdrowienia.
Tekst opracowany na podstawie źródeł:
- Agnieszka Porzezińska, Agata Rusak Syndrom ocaleńca, „Niedziela” 38/2017, źródło internetowe: https://opoka.org.pl/biblioteka/I/IP/niedziela201738_ocalency.html.
- Jacek Salij OP, Syndrom ocaleńca, źródło internetowe: https://wdrodze.pl/article/syndrom-ocalenca/.
- Katarzyna Małgorzata Stępkowska, Ocaleniec. Zespół Osoby Ocalonej od Abrocji, źródło internetowe: https://www.stowarzyszeniefidesetratio.pl/Presentations0/aborcja05.pdf.